Volgens de Belgische website ‘Hoe erg is corona echt’ had de covidpandemie bijna geen impact op overlijdens, zeker niet wie jonger is dan 65. Voor deze leeftijdscategorie was 2020 “nagenoeg het minst dodelijke jaar sinds de geschiedenis van de mensheid”, zo staat er te lezen. De website wordt beheert door Kurt Wayenberg, iemand die ook actief is bij de vzw Viruswaanzin.

Klopt het dat, mede door de genomen maatregelen, de oversterfte in 2020 werd ingeperkt?

In 2020 waren er opvallende pieken in het aantal overlijdens

In 2020 zijn er verschillende weken waarin meer dan 9000 mensen overlijden. Het gaat voor alle duidelijkheid over àlle overlijdens, door Covid-19 én andere doodsoorzaken. Feit is dat die cijfers veel hoger zijn dan normaal.

Cijfers zijn terug te vinden op Euromomo, een netwerk dat data over sterfte verzamelt. Concreet waren er in 2020 twee grote sterftepieken door Covid-19: van half maart tot half april, en van begin november tot eind december. In grote delen van 2020 komt de grafiek boven de rode stippellijn uit. Er is dus een groot deel van het jaar “oversterfte”. Dat betekent dat er meer mensen zijn die overlijden dan je statistisch zou verwachten.

Bron: Euromomo

Ook over het hele jaar heen waren er meer overlijdens in 2020

In 2020 zijn er in totaal 126.850 mensen gestorven in België. Dat zijn beduidend meer overlijdens dan de jaren ervoor: in 2019 werden er 108.745 overlijdens vastgesteld, in 2018 lag dat getal op 110.645. Cijfers van het Belgische statistiekbureau Statbel tonen aan dat het absolute mortaliteitscijfer in 2020 16% hoger lag dan het gemiddelde voor de periode 2017-2019. Er was in 2020 dus effectief wat aan de hand. Volgens Sciensano stierven dat jaar 19.835 Belgen door Covid-19.

Uit data van Statbel blijkt dat 2020 de hoogste sterfteratio had sinds 1986. Dat is het aantal sterfgevallen in verhouding met het aantal inwoners.

Bron: Statbel

Ook meer overlijdens tussen 45 en 64 jaar in 2020

In de categorie mensen tussen 45 en 64 jaar, wijst de grafiek van Euromomo hieronder op een statistisch relevante oversterfte in het jaar 2020.

In 2020 stierven 1.150 Belgen van de leeftijdscategorie 45-64-jaar door Covid-19. Tijdens de twee pieken van dat jaar liggen de overlijdens bóven de rode stippellijn. Er zijn dus ook in die leeftijdscategorie meer mensen gestorven dan je normaal zou verwachten.

Uit de Belgische grafiek van 2020 is af te leiden dat de oversterftecijfers in België lager zijn dan die van de andere Europese landen. Dat neemt niet weg dat er wel degelijk oversterfte was. Maar binnen deze leeftijdscategorie was er in België dus niet zo’n grote oversterfte als in sommige andere Europese landen, zoals Italië en Spanje. 

Onder de 45 jaar niet meer mensen gestorven in 2020

Het klopt wel dat voor de leeftijdscategorie 15-44 jaar de overlijdenscijfers niet opmerkelijk hoger zijn dan de voorgaande jaren. In 2020 ligt dat aantal binnen de normale marge. 

Het is duidelijk dat mensen onder de 45 beduidend minder last hadden van Covid-19. Maar dat wil niet zeggen dat er geen impact was. Volgens cijfers van Sciensano waren middenin de eerste coronapiek 7,5% van de mensen die voor Covid-19 werden opgenomen in het ziekenhuis onder de veertig. In de tweede coronapiek waren 9,1 % van de Covid-19 patiënten in het ziekenhuis onder de veertig. 1 op 3 was jonger dan zestig.

En natuurlijk kunnen jongere mensen ook oudere mensen besmetten.

Waarom lijkt de impact minder groot als je kijkt naar aparte leeftijdsgroepen?

De sterfteverhouding voor de totale Belgische bevolking was in 2020 hoger dan 30 jaar geleden. Maar ‘Hoe erg is corona?’ toont aparte grafieken voor elke leeftijdsgroep en daar zijn de cijfers telkens lager dan 30 jaar geleden. Hoe kan dat?

Dit kom omdat de structuur van de bevolking is veranderd: over de jaren heen zijn er in verhouding meer ouderen. Net in die groter wordende groep was Covid-19 het dodelijkst. Vandaar het verschil tussen de sterftecijfers voor de totale bevolking en voor aparte leeftijden. Toch als je vergelijkt met 30 jaar geleden.

Vergelijk je met voorgaande jaren, dan speelt het verschil in de bevolkingstructuur niet mee. En het sterftecijfer van 2020 ligt duidelijk hoger dan 2018 en 2019.

De oversterfte in 2020 laat weinig ruimte voor twijfel 

Sommige mensen die door Covid-19 stierven hadden ook andere aandoeningen. Maar er is geen reden om aan te nemen dat die andere aandoeningen plots voor meer overlijdens zouden zorgen dan in andere jaren. Het is dus redelijk ervan uit te gaan dat Covid-19 een relevant verschil heeft gemaakt.

Conclusie 

factcheck.vlaanderen checkte eerder al grafieken die de indruk wekken dat Covid-19 niet zo erg is. De stelling dat 2020 onder de 65 “nagenoeg het minst dodelijke jaar” zou zijn, past daarin en verdient nuance.

In 2020 overleden wel degelijk meer mensen dan in de jaren ervoor. Het klopt dat er onder de 45 nauwelijks extra overlijdens waren in 2020. Maar ook mensen onder de 45 werden ziek en zetten als patiënt mee de ziekenhuizen onder druk. Boven de 45 was er wél oversterfte in 2020. Ook in de leeftijdscategorie 45-64.