Geen tijd om te lezen?
Dit zijn onze conclusies!

De WHO-richtlijn over COVID-19-overlijdens stelt dat een patiënt wel degelijk moet overlijden aan de ziekte zelf om meegeteld te worden.

Bovendien wordt in de WHO-richtlijn ook een uitzondering gemaakt als er een duidelijke alternatieve doodsoorzaak is, zoals trauma.

In België baseerde Sciensano zijn richtlijnen op die van de WHO en de ECDC en wordt er op een gelijkaardige manier geteld.


In een recent artikel van de alternatieve nieuwssite Dissident.One werd verwezen naar een fragment uit het Zwitserse programma Arena. In dat fragment vertelde de Zwitserse bondspresident Ignazio Cassis dat iedereen die overlijdt met een positieve coronatest wordt geteld als een corona-overlijden, ongeacht de eigenlijke doodsoorzaak.

Cassis haalde een voorbeeld aan van iemand die in een auto-ongeluk gestorven zou zijn maar vlak voor zijn dood positief testte. Die persoon wordt dan toch geteld als
corona-overlijden, ook al is de doodsoorzaak duidelijk het auto-ongeluk. Dit zou een richtlijn zijn vanuit de Wereldgezonheidsorganisatie (WHO), stelde Cassis.

WHO: enkel mensen die effectief ziek waren mogen worden meegeteld

De WHO definieert in haar richtlijnen van 16 december 2020 een corona-overlijden als een 

"een sterfgeval ten gevolge van een klinisch compatibele ziekte, in een waarschijnlijk of bevestigd COVID-19-geval, tenzij er een duidelijke alternatieve doodsoorzaak is die niet in verband kan worden gebracht met de COVID-ziekte (bv. trauma)".

Met andere woorden: niet iedereen met een positieve test die overlijdt, wordt volgens deze definitie als corona-overlijden geteld. Als de persoon in kwestie enkel positief testte op het virus SARS-CoV-2 maar niet ziek was, gaat het niet om een corona-overlijden.  

Bovendien geldt ook Cassis’ voorbeeld van een auto-ongeval niet volgens deze definitie. Zelfs al was de persoon in het auto-ongeval daadwerkelijk ziek, dan nog is er een duidelijke alternatieve doodsoorzaak (trauma door het ongeval).

Ook in België worden enkel overlijdens als gevolg van ziekte meegeteld

In België brengt Sciensano de dagelijkse COVID-19-overlijdens in kaart aan de hand van meldingen van de ziekenhuizen, woonzorgcentra, serviceflats en huisartsen. Sciensano heeft daarvoor eigen methodologie opgesteld. Die is gebaseerd op de richtlijnen van de WHO en het ECDC (European Centre for Disease Prevention). 

In de richtlijnen van Sciensano staat te lezen dat ‘voor alle COVID-19-gevallen het overlijden in surveillance genomen wordt tenzij er een duidelijke alternatieve doodsoorzaak was die niet met COVID-19 in verband kon worden gebracht (bv. trauma)’.

Ook Sciensano maakt dus een uitzondering voor een duidelijke alternatieve doodsoorzaak, zoals een verkeersongeval.

Bovendien moet een patiënt daadwerkelijk ziek zijn en dan overlijden om meegeteld te worden. In hetzelfde document van Sciensano staat namelijk het volgende te lezen: ‘Er mocht geen periode van volledig herstel geweest zijn tussen de ziekte en het overlijden.’ 

Dat bevestigt Sciensano ook per mail aan Factcheck.Vlaanderen: ‘Een opname in het ziekenhuis door COVID betekent dat die persoon last heeft van ernstige symptomen, met in een aantal gevallen een fatale afloop.’

‘Een patiënt zonder symptomen die tijdens de opname in het ziekenhuis positief test, loopt weinig risico om te overlijden aan COVID. Als deze patiënt toch overlijdt in het ziekenhuis, zal de doodsoorzaak in principe iets anders dan COVID zijn en bijgevolg niet als een COVID-overlijden worden meegeteld,’ aldus Sciensano.

Een kanttekening: onder de COVID-19-overlijdens wordt een onderscheid gemaakt tussen bevestigde en mogelijke gevallen. Bevestigde gevallen kregen op basis van hun symptomen de diagnose van COVID-19, die dan later via een test of scan bevestigd werd. 

Sciensano spreekt dan weer van een ‘mogelijk geval’ op basis van symptomen, ook als de diagnose niet bevestigd werd door een test. 

In het begin van de pandemie was de testcapaciteit beperkt en mocht er enkel getest worden in de ziekenhuizen. De situatie in de woonzorgcentra was toen erg ernstig. 

Sterfgevallen die niet getest waren op corona maar bij wie de ziekte klinisch vastgesteld werd (‘mogelijke gevallen’), werden toen ook opgenomen bij de COVID-19-overlijdens. Dit beïnvloedde de cijfers in de eerste zes weken van de pandemie, zo staat te lezen in hetzelfde document van Sciensano.

Update 21/02/2022: Statistieken over hoofdoorzaken van overlijdens nog niet gekend

Net als bij andere ziekten, worden statistieken voor coronaoverlijdens opgemaakt aan de hand van sterftecertificaten. Bij ieder sterfgeval noteert een arts de oorzaak van overlijden op een sterftecertificaat, waarbij het mogelijk is om meerdere doodsoorzaken toe te voegen.

Indien iemand met een bevestigde COVID-19-besmetting sterft, wil dit niet zeggen dat de arts corona als doodsoorzaak noteert. COVID-19 is geen doodsoorzaak wanneer er geen sprake is van ernstige symptomen of wanneer er een duidelijke andere doodsoorzaak is, zoals een auto-ongeval.

Dit is wel het geval bij ziekenhuisopnames met ernstige symptomen door COVID-19. Wanneer bijvoorbeeld iemand met ernstige symptomen een hartinfarct krijgt, kan de arts zowel COVID-19 als hartfalen als doodsoorzaak opgeven. Ook deze gevallen worden opgenomen in de huidige coronacijfers, bevestigden ziekenhuizen AZ Delta en UZ Gent aan De Standaard (18 februari).

De bevoegde gemeenschappen verzamelen de sterftecertificaten om de informatie te verwerken en de doodsoorzaken om te zetten naar codes. Op Vlaams niveau zorgt het agentschap Zorg en Gezondheid hiervoor, waarna Statbel statistieken opmaakt op federaal niveau.

Pas na de verwerkingen van deze instanties is het mogelijk om gedetailleerde statistieken per effectieve hoofdoorzaak te tonen. Dit proces neemt tijd in beslag, waardoor de statistieken pas ten minste 2 jaar later beschikbaar zijn. De meest recente cijfers over doodsoorzaken zijn die voor 2018.

De huidige sterftecijfers voor COVID-19 als doodsoorzaak zijn dus nog niet 100% nauwkeurig. Gevallen waarbij COVID-19 als doodsoorzaak, maar niet als hoofddoodsoorzaak vermeld staan, verdwijnen nog uit de cijfers.

 
Lees ook...