In een reportage van het VRT journaal van 26 mei zei vaccinoloog Pierre Van Damme: “We zitten met een kiem die een uitweg zoekt om net onder het effect van de vaccinatie uit te kunnen kruipen.” P-magazine publiceerde daarover een artikel waarin ze stellen dat Pierre Van Damme met deze uitspraak toegeeft dat het coronavirus muteert omdàt er massaal gevaccineerd wordt. Maar dat klopt niet.

Gewezen lector gezondheidswetenschappen Sam Brokken deelde een screenshot van het artikel in een bericht op sociale media. Andere gebruikers deelden het bericht van Brokken verder op Twitter en Facebook.

Pierre Van Damme zei niet dat het coronavirus muteert door vaccins

Een journaalreportage van 26 mei besprak de resultaten uit de nieuwe studie van Gezondheidsinstituut Sciensano. Die studie toonde onder meer aan dat de bescherming van de vaccins tegen een symptomatische besmetting van de omikronvariant snel afneemt. Een boosterprik krikt dat beschermingsniveau wel terug op.

Bij deze resultaten gaf vaccinoloog Pierre Van Damme extra uitleg. Op de vraag of een vaccin nog wel een goed vaccin is als het om de zes maanden herhaald moet worden, antwoordde hij het volgende: “Hier zitten we natuurlijk met een kiem die voortdurend een uitweg zoekt om net onder het effect van de vaccinatie uit te kunnen kruipen. We moeten daarbij bekijken wat het beste wapen is.” Hij vermeldde daarbij ook dat we niet weten wat ons nog te wachten staat bij nieuwe varianten en we dan beter voorbereid zijn met een aangepaste vaccinatie.

Virusmutaties zijn een natuurlijk fenomeen en worden niet veroorzaakt door vaccins

Virussen veranderen voortdurend. Die veranderingen noemen we ‘mutaties’ en zijn volledig natuurlijk. Mutaties vinden sowieso plaats. Ze worden niet veroorzaakt door vaccinaties. Een factcheck van Gezondheid en Wetenschap legt uit dat via mutatie nieuwe virusvarianten kunnen ontstaan die zowel meer als minder ziekmakend kunnen zijn. Ook de mate van besmettelijkheid kan daardoor wijzigen. Zo was de omikronvariant besmettelijker dan de deltavariant, maar delta was wel meer ziekmakend.

Virussen vermenigvuldigden en muteren via mens en dier

Bovendien kan het virus zichzelf niet voortplanten zonder beroep te doen op een gastheer. Het zijn mensen en dieren die het virus voortplanten, via levende cellen die het virus nodig heeft om zich te vermenigvuldigen. Als een virus de cel binnendringt, gebruikt het virus de gastheercel om zichzelf te vermenigvuldigen en heel wat kopieën te maken. De besmette cel wordt afgebroken en heel wat nieuwe virusdeeltjes komen vrij. Die kunnen op hun beurt dan weer nieuwe gastheercellen infecteren. Dat maken van kopieën loopt af en toe fout en zorgt op die manier sowieso voor mutaties. Dat kunnen we niet verhinderen. Een artikel van National Geographic legt dit proces verder uit.

Mutaties die aan immuniteit kunnen ontsnappen, verdringen oudere varianten

Mutaties die het virus het beste doen overleven en verspreiden, hebben een voordeel op oudere varianten. Dit is het principe van ‘survival of the fittest’: de meest ‘fitte’ variant zal de minder fitte varianten verdringen. Wanneer de bevolking in grote mate immuniteit heeft opgebouwd - door natuurlijke immuniteit of door vaccinatie - hebben mutaties die het virus gedeeltelijk doen ontsnappen aan de immuniteit eens te meer een voordeel.

Een factcheck van AFP zette dit in 2021 al uiteen naar aanleiding van misverstanden omtrent dit fenomeen.

Een virus kan enkel overleven via varianten die aan de immuniteit ontsnappen

Het is altijd mogelijk dat er mutaties ontstaan die beter bestand zijn tegen de bestaande vaccins. Het virus zoekt namelijk “een uitweg om onder het effect van de vaccinatie uit te kunnen kruipen”, zoals Pierre Van Damme zei. We hebben Pierre Van Damme gecontacteerd. Hij liet factcheck.vlaanderen weten dat het virus altijd zal “proberen” om aan de immuniteit te ontsnappen. Deze immuniteit kan het gevolg zijn van vaccinatie of van een doorgemaakte infectie.

Het verslag van Sciensano over de impact van de vaccinatiecampagne stelt vast dat de vaccins beschermen tegen het risico op een ernstige COVID-19 infectie. Een explainer van factcheck.vlaanderen legde eerder uit dat coronavaccins in de eerste plaats zorgen voor minder doden en zieken en niet zozeer de verspreiding doen stoppen.

Conclusie

Virussen zijn voortdurend in verandering. Dat is een natuurlijk fenomeen. Zogenaamde ‘mutaties’ vinden dus sowieso plaats en worden niet veroorzaakt door vaccinaties. Virusvarianten die het beste aan immuniteit kunnen ontsnappen, hebben logischerwijs het grootste voordeel wanneer de bevolking in grote mate immuniteit heeft opgebouwd. Die immuniteit kan zowel het gevolg zijn van natuurlijke besmetting als van vaccinatie.