Belgische studie gaat viraal op social media

Een Belgische studie kreeg de afgelopen weken internationale aandacht nadat het werd verspreid op sociale media door gekende tegenstanders van coronavaccinaties. De studie zou volgens sociale mediagebruikers aantonen dat het mRNA-vaccin van Pfizer “turbokanker” veroorzaakt. Gelijkaardige berichten duiken op in verschillende talen en op meerdere platformen en websites.

Proefmuis met lymfeklierkanker

De berichten verwijzen niet naar een grootschalig experiment, maar naar een case report of gevalstudie. Dat is een verslag van een opvallende, alleenstaande bevinding waar meer onderzoek voor nodig is.

De gevalstudie werd uitgevoerd door onderzoekers van de universiteiten van Antwerpen en Leuven. Zij injecteerden 14 muizen tweemaal op twee weken tijd met een zeer hoge dosis van het Pfizervaccin. Daarnaast gaven ze een controlegroep van 14 muizen een niet-werkzame stof of placebo. Dit deden ze oorspronkelijk voor het ontwikkelen van een onderzoeksmodel voor hartspierontsteking, of myocarditis, bij muizen.

Aan het einde van de studie bleek dat één van de gevaccineerde muizen overleden was. Het had een lymfoom, of lymfeklierkanker, ontwikkeld. Op basis van deze observatie stellen de auteurs de vraag of het vaccin dit veroorzaakt kan hebben, en indien niet, of het vaccin de groei van de kanker versneld kan hebben.

De studie werd begin mei 2023 gepubliceerd door Frontiers in Oncology. Uitgever Frontiers beheert verschillende gespecialiseerde tijdschriften. Het kwam al meermaals in opspraak, en staat op een lijst met mogelijke onbetrouwbare uitgevers.

Sociale mediaberichten trekken verkeerde conclusies uit de studie

Heel wat posts op sociale media en alternatieve nieuwsblogs pikten de studie op als bewijs voor “turbokanker”, maar de term komt nergens in de studie voor. Turbokanker is een fictieve ziekte die al langer gebruikt wordt door tegenstanders van vaccins.

Ook maakt de gevalstudie niet hard dat er een verband is tussen het vaccin en de lymfeklierkanker bij de muis. De auteurs schrijven dat er niet genoeg bewijs is om de mRNA-vaccins aan lymfeklierkanker te linken.

Studie is niet vergelijkbaar met vaccinatie bij mensen

De studie bespreekt zelf enkele belangrijke beperkingen van het onderzoek. Ook internationale media, zoals AFP en Health Feedback, benadrukken deze.

De conclusies uit proefdieronderzoek kunnen niet zomaar doorgetrokken worden naar mensen. Zo verschilt de manier waarop het vaccin in het onderzoek werd toegediend in grote mate met vaccinatie in de echte wereld. De dosering van het vaccin was in de studie bijna 700 keer hoger dan de dosis bij mensen.

Ook werd het vaccin rechtstreeks in een bloedvat gespoten in plaats van in de schouderspier, zoals dit bij mensen het geval is.

Bovendien is de muizensoort die gebruikt werd vatbaarder voor bepaalde kankers. Uit onderzoek blijkt dat bijna 0,5% van die muizen lymfeklierkanker krijgt voor ze zes maanden oud zijn. Een naslagwerk rond ziektes bij proefdieren bevestigt dat dit type muizen gevoelig is aan lymfeklierkankers. Het lymfoom kon dus spontaan zijn ontstaan.

Overleden muis was al aan het vermageren voor de eerste vaccinatie

Het gewicht van muizen in studies wordt vaak nauwkeurig opgevolgd, omdat het een indicator is van hoe het met het dier gesteld is. De studie toont het gewicht van elke muis op een grafiek. Daaruit blijkt dat de muis al de week voor het krijgen van de eerste vaccinatie vermagerde. Het is dus goed mogelijk dat de muis al ziek was voordat het eerste vaccin werd toegediend.

Evolutie gewicht proefmuizen. Bron: Eens et al.

We weten dat het ontwikkelen van kanker vaak erg lang duurt. Een eerste kankercel ontstaat bij mensen soms meerdere jaren voordat de eerste symptomen optreden. Het is dus, zelfs bij een muis, goed mogelijk dat de eerste kankercellen al aanwezig waren voor vaccinatie, waardoor het vaccin niet de oorzaak is van het lymfoom. Er bestaan daarnaast ook geen aanwijzing dat de coronavaccins kanker zouden verergeren of versnellen.

Bovendien bleek er in de studie geen S-eiwit aanwezig te zijn in het lymfoom. De code van het S-eiwit van het coronavirus wordt bij vaccinatie ingespoten, waarna dat eiwit aangemaakt wordt en ons immuunsysteem ertegen reageert. De onderzoekers gingen na of er S-eiwit aanwezig was in het tumorweefsel. Dat bleek niet het geval, wat pleit tegen een verband tussen het vaccin en de tumor.

Cijfers tonen geen stijging in het voorkomen van lymfomen

Op de website van het Belgische kankerregister zijn cijfers te vinden over het voorkomen van bepaalde soorten kanker voor de jaartallen 1999 tot 2021. Tussen 2018 en 2021 zijn er geen noemenswaardige verschillen in het voorkomen van lymfomen, terwijl eind 2020 de eerste vaccinatiecampagnes in België van start gingen.

Aantal gevallen van lymfeklierkanker in België. Bron: Stichting Kankerregister.

De Stichting Kankerregister liet aan factcheck.vlaanderen weten dat cijfers voor 2022 pas later dit jaar beschikbaar zullen zijn. Deze worden na ontvangst toegevoegd aan het artikel.

Onderzoekers distantiëren zich van beweringen over turbokanker

Sander Eens is doctoraatsstudent aan de onderzoeksgroep Cardiovasculaire Ziekten van de UAntwerpen en de hoofdauteur van de studie. In een schriftelijke reactie aan factcheck.vlaanderen laat hij weten dat de onderzoeksgroep zich wil distantiëren van beweringen omtrent “turbokanker”. Hij ontkent dat de gevalstudie bewijst dat het coronavaccin kanker veroorzaakt.

Inmiddels werden nog meer dan 70 andere muizen door de vakgroep gevaccineerd. Geen van deze proefdieren ontwikkelden een vorm van kanker. Ook in andere wetenschappelijke literatuur ziet Eens geen bewijs voor een verband tussen de mRNA-vaccins en het ontwikkelen van kanker.

In een reactie aan VRT NWS betreurt Eens de manier waarop zijn onderzoek aandacht kreeg op social media. Zijn volledige relaas lees je hier.

Conclusie

Een Belgische studie levert geen bewijs dat mRNA-vaccins turbokanker veroorzaken. In de gevalstudie stierf een proefmuis aan lymfeklierkanker, maar er is geen aantoonbaar verband met vaccinatie. Nergens in de studie is sprake van de fictieve ziekte “turbokanker”. Bovendien werd het vaccin in het onderzoek op een andere wijze en met een honderden keren hogere dosis toegediend dan bij vaccinatie bij mensen.