Op 21 februari verscheen een artikel op de alternatieve blogsite Frontnieuws met de kop: “Studie: Bill Gates’ laboratoriumvlees veroorzaakt kanker bij mensen.” Het artikel wordt vaak gedeeld op Twitter, maar is deze stelling wel correct?

“Studie” blijkt verkeerde interpretatie van nieuwsartikels

De blog van Frontnieuws is een vertaling van een bericht van NewsPunch, dat hetzelfde artikel op zijn beurt heeft overgenomen van Natural News. In de blog wordt verwezen naar een “studie”, maar in werkelijkheid gaat het om nieuwsartikels van het zakenblad Bloomsberg Businessweek en de nieuwssite The National Pulse. De twee artikels gaan over de mogelijke risico’s van kweekvlees, maar alle nuance gaat in de blog van Frontnieuws verloren. De materialen die gebruikt worden om kweekvlees te maken, namelijk geïmmortaliseerde cellen, kunnen door mutatie blijven delen en dus een tumor vormen. “Wat in feite betekent dat ze kanker zijn”, zo klinkt het, maar dat is zwaar overdreven.

Ook factcheckers van Lead Stories en DPA kwamen tot de conclusie dat er geen sprake is van de vermeende studie.

Lab-gegroeid vlees is gemaakt van geïmmortaliseerde tumorcellen

Een geïmmortaliseerde cellijn is een populatie van gemanipuleerde cellen die zich onder gecontroleerde omstandigheden in kweek blijven vermenigvuldigen. De cellen worden onsterfelijk gemaakt door mutatie en kunnen in vitro oneindig delen, zolang de kweekomstandigheden dit toestaan. Een test die in vitro wordt uitgevoerd, gebeurt buiten een levend organisme. De cellen van kweekvlees groeien dus niet in het lichaam van het dier, maar in een laboratorium.

In tegenstelling tot gewoon vlees is de celstructuur van labovlees niet onderhevig aan de normale verouderingsprocessen van een levend organisme. Normale cellen hebben een eindige celdeling die geregeld wordt door de lengte van zogenaamde ‘telomeren’. Dat zijn deeltjes van DNA die na verloop van tijd inkorten, waardoor de cel uiteindelijk sterft. Door het enzym telomerase aan de cellen toe te voegen, worden de telomeren weer langer en kunnen de cellen blijven delen. Geïmmortaliseerde cellen worden veel gebruikt in biomedisch onderzoek en nu ook om kweekvlees te maken. Eén onsterfelijk gemaakte dierlijke cel kan uiteindelijk duizenden kilo’s celmassa genereren.

In Singapore ligt er al kweekvlees op basis van geïmmortaliseerde cellen in de winkels en onlangs kreeg Upside Foods groen licht van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) om soortgelijke producten in Amerika in te voeren. Voordat hun producten op de markt komen, moet het aan andere federale vereisten voldoen.

Een geïmmortaliseerde cellijn is geen kankercel

Diether Lambrechts, hoofd van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie, laat via mail weten dat geïmmortaliseerde cellijnen, los van hun onsterfelijke karakter, aan heel wat andere voorwaarden moeten voldoen om een kanker te zijn: “Het moet kunnen groeien in een omgeving met weinig zuurstof, kunnen ontsnappen aan het immuunsysteem van de gastheer en telkens aan de veranderende groeiomstandigheden in de gastheer kunnen aanpassen. Dit kan een geïmmortaliseerde cellijn allemaal niet. Het is dus geen kankercel.”

Verder is het volgens Lambrechts onmogelijk dat een persoon kanker ontwikkelt als je een kankercel van een patiënt wegneemt en die injecteert in een andere patiënt. “Ons immuunsysteem zal elke vreemde kankercel aanvallen en meteen elimineren. Kanker is immers geen besmettelijke ziekte. Er zijn duizenden onderzoekers, artsen en chirurgen die dagelijks in contact komen met kanker, en toch krijgen ze geen kanker. Kanker is geen HIV of COVID-19.” Bovendien zullen onze verteringsenzymen alle cellen die via de mond binnenkomen, afbreken tot voedingsstoffen. Onze darmen absorberen die vervolgens. “Het is zo dus niet mogelijk dat een kankercel doorheen onze darmen gaat en zich elders in ons lichaam nestelt”, besluit Lambrechts.

Stefaan De Smet is professor aan de UGent binnen de vakgroep Dierlijke Productie en ondersteunt deze redenering: “De geïmmortaliseerde cellen in kweekvlees zijn geen humane cellen, en producten op basis van kweekvlees zullen ook altijd nog verwerkt worden, bijvoorbeeld door ze te verhitten, vooraleer door enzymen in het spijsverteringsstelsel afgebroken te worden.”

Onderzoek naar tumorcellen bij een inactief immuunsysteem

Professor Lieven Thorrez (KU Leuven), gespecialiseerd in spierweefsel engineering, laat meer ruimte voor onzekerheid: “Pas indien er verschillende factoren meespelen, kan er een gevaar ontstaan door de groei van dierlijke cellen uit kweekvlees. Maar theoretisch valt het niet 100% uit te sluiten.” Hij baseert zich daarvoor op een onderzoek van de groep Biomedische Wetenschappen aan de KU Leuven naar menselijke tumorcellen bij muizen met een slecht immuunsysteem. “Daaruit blijkt dat tumorcellen van de ene diersoort kunnen groeien in een andere diersoort als het immuunsysteem inactief is.”

Celgroei kan enkel wanneer levende cellen aanwezig zijn. Voedsel koken is een goede manier om levende cellen te vernietigen, maar als dit niet of gedeeltelijk zou gebeuren, is de aanwezigheid van levende cellen in kweekvlees niet uit te sluiten. “Voor kanker dient echter nog een bijkomstige eigenschap aanwezig te zijn: de cellen moeten zich kunnen verspreiden tussen andere weefsels. Dat is het verschil tussen een goedaardige en een kwaadaardige tumor.”

Conclusie

Er is geen sprake van een studie die zou aantonen dat kweekvlees kanker veroorzaakt. In werkelijkheid verwijzen blogsites naar nieuwsartikels over kweekvlees op basis van geïmmortaliseerde cellen, dat recent door het Amerikaanse voedselagentschap werd goedgekeurd. Ook in deze artikels staat niet dat kweekvlees kankerverwekkend is. Geïmmortaliseerde cellen zijn door mutatie onsterfelijk gemaakt waardoor ze oneindig kunnen delen. Op die manier kunnen ze een tumor vormen, maar dat wil nog niet zeggen dat het om kanker gaat.