Verhalen dat er placebo-vaccins tegen Covid19 worden verdeeld, doen al langer de ronde. Knack en Politifact factcheckten zulke beweringen al in januari 2022. De Nederlandstalige website Dissident.One citeert nu een Engelstalige blog die gebruik maakt van een studie uit maart 2023 om te stellen dat een "groot deel Pfizer-‘vaccins’ in de EU placebo’s waren".

Begin juli verscheen een video over diezelfde studie op het YouTube-kanaal van John Campbell, een gepensioneerde Britse verpleegkundige die al meermaals in opspraak kwam voor het verspreiden van misinformatie.

De studie werd geschreven door drie Deense onderzoekers. Eén daarvan, Vibeke Manniche, is arts die tijdens de coronapandemie geregeld verkeerde informatie plaatste op haar blogsite. Haar man is mede-auteur en heeft vooral expertise in de cardiologie.

Wetenschappers betwisten Deense studie

De studie waarop Dissident.one beroep doet, is gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift. Het onderzocht de link tussen gerapporteerde bijwerkingen en de levering vanwaar het toegediende vaccin afkomstig is. Daarvoor maakten ze gebruik van een passief rapportagesysteem, zoals het breder bekende VAERS-systeem in de VS. Bij zulke systemen kan iedereen bijwerkingen rapporteren. Deze bijwerkingen zijn dus niet per se een gevolg van de vaccinatie. Het kan ook een toevallig fenomeen zijn.

De wetenschappers menen dat een aantal vaccinleveringen veel meer bijwerkingen veroorzaakten dan andere. De vaccins uit een hele reeks andere leveringen veroorzaakten dan weer quasi geen bijwerkingen. Complotsites halen de studie aan om te insinueren dat met kwaad opzet vaccins werden aangevoerd in ofwel heel schadelijke ofwel totaal onwerkzame leveringen.

In hetzelfde tijdschrift verscheen enkele maanden later een commentaar van een andere wetenschapper met kritiek op de originele studie. Ook een Deens medisch tijdschrift schreef een uitgebreid artikel waarin de conclusie van deze studie werd weerlegd.

Studie trekt verkeerde conclusies uit data

Zoals hierboven beschreven, verzamelden de onderzoekers data via een systeem waarin iedereen een melding van bijwerkingen kan insturen, ook personen die niet gevaccineerd zijn. Je hoeft zelf geen arts zijn om bijwerkingen te melden.

Deze data valt daardoor moeilijk op een correcte manier te interpreteren. De conclusies die de Deense studie maakt, kan je niet zomaar baseren op zo’n passief rapportagesysteem. Dit staat ook zo uitgelegd op de websites waar de meldingen worden gerapporteerd.

In de Deense studie blijkt een deel van de vaccinleveringen geen bijwerkingen te veroorzaken. Dit zou erop wijzen dat het om placebo’s gaat, dosissen met niet-werkzame stoffen. Een medewerker van het Deense instituut, die de data waar de publicatie gebruik van maakt verzamelde, gaf als verklaring dat dit komt omdat deze vaccinleveringen gewoonweg niet gebruikt zijn.

Leveringen met meer meldingen dateren van begin van de pandemie

Ook voor de leveringen met meer meldingen bestaat een verklaring. De kleinere vaccinleveringen die zogezegd gevaarlijker zouden zijn, werden vooral in het begin van de pandemie gebruikt. Het is een gekende trend dat bij nieuwe geneesmiddelen en vaccins mensen sneller de stap zetten tot het rapporteren van bijwerkingen. Bovendien waren de eerst gevaccineerde mensen voor een groot deel gezondheidswerkers, die wellicht makkelijker de weg naar het rapportagesysteem vonden als ze bijwerkingen ervaren.

Geen verschil in ernstige bijwerkingen tussen de verschillende vaccinleveringen

De auteurs hebben het slechts heel kort over ernstige bijwerkingen. Ze schrijven dat ernstige bijwerkingen minder frequent waren en dat de “variabiliteit tussen leveringen groter is en meer afwijken van de trendlijnen”. Met andere woorden: de zogezegd “gevaarlijkere” vaccinleveringen veroorzaakten niet opvallend meer ernstige bijwerkingen dan andere leveringen. De auteurs van de studie baseren zich dus vooral op het voorkomen van milde bijwerkingen, zoals hoofdpijn, koorts of vermoeidheid. Dit zijn bijwerkingen die binnen de verwachtingen liggen bij een vaccin.

Ander, grootschaliger en betrouwbaarder onderzoek toont dat de vaccins veilig zijn. Overlijdens en ernstige aandoeningen komen zeer zelden voor. Een onderzoek naar ernstige bijwerkingen van de mRNA-vaccins (zoals die van Moderna en Pfizer) toont bijvoorbeeld dat je meer dan honderdduizend mensen moet vaccineren om één ernstige allergische reactie te krijgen.

Vroegere zorgen rond stabiliteit mRNA in vaccins niet ongegrond

Door gelekte documenten van het Europese geneesmiddelen weten we dat er in de eerste leveringen - van eind 2020 - soms te weinig mRNA zat. Dat kwam doordat mRNA heel snel kan afbreken. Om die reden worden deze vaccins in koude temperaturen tot -80°C bewaard. In die eerste leveringen kon er tot 45% minder mRNA zitten dan voorzien. In de gelekte documenten werd ook geschreven dat dit percentage later afnam tot 25 à 30%.

Dit probleem heeft hoogstwaarschijnlijk de effectiviteit van de vaccins in onduidelijke mate verminderd. De veiligheid is niet in het gedrang gekomen. We weten uit grootschalig onderzoek uit de praktijk dat de effectiviteit van de toegediende vaccins nog steeds hoog is. Als er door de mRNA-instabiliteit al een afname in effectiviteit zou zijn, is die heel klein.

Conclusie

Er is geen bewijs voor de stelling dat een deel van de vaccins tegen Covid19 placebo’s waren. Een Deense studie stelde vast dat voor een aantal vaccinleveringen geen bijwerkingen werden gemeld, maar deed dat op basis van zelfrapporteringen die niet waterdicht zijn. Dat voor sommige leveringen geen bijwerkingen werden gemeld, kan verklaard worden omdat die leveringen gewoonweg niet werden gebruikt.