Op X en Telegram circuleert een filmpje waarop het Russische leger laserbeelden in de lucht zou projecteren aan het front in Oekraïne.

Op X luidt het bijschrift in het Nederlands: “Voor de dag van de strijdkrachten van Oekraïne kwam het Russische leger met een briljant idee”. De Dag van de Strijdkrachten valt in Oekraïne op zes december, maar volgens het Telegram-account ‘Berichten uit de Donbass’ dateert het beeldmateriaal van zeven december.

Screenshots uit het filmpje op X.

Op de laserbeelden zie je eerst een politieman en vervolgens een matroesjka. Daarna komen er Engelse ondertitels, die de Russische tekst in de lucht zouden vertalen: ‘gefeliciteerd op de dag van de strijdkrachten’. Vervolgens worden de beelden obscener: een roos figuurtje à la Keith Haring geeft een fellatio aan een geel figuurtje. Hierop volgt het weinig smaakvolle opschrift: “de mond van jouw Oxana is bezet, dus ze kan je niet feliciteren.” Tenslotte zie je nog enkele soldaatfiguren in de lucht en lees je het opschrift ‘groetjes van het Russische leger.’

Filmpje dateert al uit 2022

Via een reverse image search van het eerste shot van het filmpje op de Russische zoekmachine Yandex kan je de oorspronkelijke bron achterhalen. De beelden dateren van 18 februari 2022 en werden genomen in de stad Loehansk, gelegen in een oostelijke regio van Oekraïne. In 2014 werd daar door Russisch gezinde separatisten ‘de autonome volksrepubliek Loehansk’ uitgeroepen. Op het kanaal Videotop vind je het tien seconden durend filmpje zonder de laserbeelden, ondertitels of stemmen.

Screenshot van de originele beelden uit 2022. Bron: Kurer-Sreda

Een shot uit het filmpje is ook gebruikt als foto bij een online artikel over gasexplosies in de buurt van Loehansk op het Russische nieuwsplatform Kurer-Sreda. Via een Reverse Image Search op de Chinese zoekmachine Baidu zie je dat ook de Chinese staatstelevisie CCTV de beelden heeft gebruikt. Een artikel van 19 februari 2022 op het persagentschap Reuters bevestigt dat er de dag voordien veel ontploffingen in Donetsk en Loehansk zijn geweest. 

Laserbeelden achteraf gemonteerd

De oorsprong van de laserbeelden te achterhalen konden niet via een reverse image search achterhaald worden. Zo levert een dergelijke zoekopdracht van de het laserbeeld met de matroesjka op Yandex en andere zoekmachines enkel soortgelijke beelden op.

Gelukkig kun je via beeldanalyse wel nagaan in hoeverre er geknoeid is met een bepaalde foto. Zo genereert de functie ‘image forensic’ van de plug-in tool InVid meerdere parameters om zo’n trucage te verifiëren. Via algoritmische werking detecteert het structurele ingrepen in een beeld, die niet met het blote oog waarneembaar zijn. Al vergelijk je best meerdere parameters met elkaar vooraleer conclusies te trekken.

Screenshot van het filmpje op X op InVid, met daarnaast de wavelet-en ghost-filter toegepast op dezelfde foto.

Maar in het geval toont een forensische foto-analyse op InVid wel degelijk aan dat de laserbeelden pas achteraf op het filmpje zijn gemonteerd. Wanneer je het eerste shot van het filmpje neemt, dan zie je al gauw dat de politieagent en de hond bij verschillende filters oplichten. Het meest frappant gebeurt dit, als je de ghost-en wavelet-filter toepast. De ghost-filter markeert de delen van een afbeelding, die afkomstig zijn van een ander JPEG-bestand en dus een verschillende oorsprong bevatten. En de Wavelet-filter gaat op zoek naar hoge gehaltes aan ruis, die ook duiden op trucage. Hieronder vind je een soortgelijke forensische analyse van de matroesjka.

Screenshot van het filmpje op X op InVid, met CAGI-filter.

Russisch Telegramkanaal

In het midden van het bewerkte filmpje is een watermerk te zien. Via deze versie op het Russische social mediaplatform VK is af te leiden dat het gaat om het logo van het telegramkanaal Sever Z (Север-Z, Noordelijke Z-brigade), een groep die zichzelf omschrijft als een vrijwillige verkennings- en aanvalsbrigade van het Russische Ministerie van Defensie. Waarschijnlijk is dat kanaal de bron van het bewerkte filmpje.

Conclusie

Het filmpje met de lasershow van het Russische leger aan het Oekraïense front is wel degelijk getrukeerd. De laserbeelden zijn achteraf gemonteerd op een reeds bestaand filmpje uit 2022, dat nog voor de Russische invasie van Oekraïne in de buurt van Loehansk is opgenomen.