Online circuleert een facebookbericht van een Nederlandse dame van Oekraïens-Russisch afkomst. In ons eigen artikel geven we de naam van de Nederlandse dame niet mee omdat ze naar eigen zeggen doodsbedreigingen heeft ontvangen na haar post. Dat willen we heel sterk veroordelen en daar ook zeker niet bij helpen door een naam te noemen. Wel reageren we graag op de inhoud.

Het oorspronkelijke bericht is ondertussen verwijderd. Een kopie van de tekst, elders op Facebook kreeg 460 vind-ik-leuks. Een tweet met de tekst kreeg 2729 vind-ik-leuks en 1547 retweets. Een artikel over het bericht werd al meer dan 20.000 keer bekeken. 

OVSE rapporteert 177 burgerdoden in Oost-Oekraïne tussen 2017 en 2021, geen “duizenden”

“Waarom zweeg iedereen bij het afslachten van duizenden burgers in Oost-Oekraine?”

In 2014 werden de zogenaamde Minskakkoorden gesloten, waarmee een staakt-het-vuren werd afgesproken in Donetsk en Loegansk. Die akkoorden moesten de gevechten tussen pro-Russische separatisten en Oekraïne in Oost-Oekraïne stoppen, maar ze konden niet verhinderen dat er voortdurend heen- en weer werd geschoten op de overeengekomen demarcatielijn. Dat is de grens tussen regeringsgebied en de opstandige “volksrepublieken” in de Donbassregio. Het is zeker niet uitgesloten dat daarbij burgerslachtoffers vielen.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) monitort deze grens. De organisatie heeft nooit gewag gemaakt van duizenden doden. Volgens hun cijfers vielen er tussen 1 januari 2017 en 15 september 2020 946 bevestigde burgerslachtoffers in Donetsk en Loegansk. Dat zijn gewonden en doden samen. 161 daarvan zijn overleden. 

Het rapport van 2021 spreekt over 91 slachtoffers, waarvan er 16 overleden zijn. In de afgelopen 5 jaar is er dus sprake van 177 burgerdoden. De OVSE zegt echter niet aan welke kant van de grens de slachtoffers vielen, wat wel vaker het beleid is in dit soort zaken.

De mensenrechtenraad van de Verenigde Naties heeft een rapport gepubliceerd waarin ze stelt dat beide kanten mensenrechten hebben geschonden. Oekraïne zou sommige activisten en opiniemakers onvoldoende hebben beschermd tegen geweld. Aan de andere kant verwijst men in de rebellenstaten naar het risico om lange gevangenisstraffen te krijgen voor het uiten van je mening.

Update 07/04/2022: 3404 burgerdoden sinds 2014

Volgens een rapport van het Hoog Commissariaat van de Mensenrechten van 27 januari 2022 vielen er vanaf 2014, toen de oorlog begon, 3404 burgerdoden. Het grootse deel viel tijdens het jaar 2014, met 2084 burgerdoden.  

Voormalig president Janoekovitsj ging akkoord met vervroegde verkiezingen in 2014

“Waar was iedereen die het prima vond dat in 2014 een gekozen regering in een groot Europees land werd afgezet en een stel neo nazi's de macht greep.”

Het Oekraïense parlement stemde in 2014 voor een resolutie die toenmalig president Viktor Janoekovitsj van zijn ambt onthief. De resolutie stelde dat het parlement vervroegde verkiezingen uitschreef omdat Janoekovitsj ongrondwettelijk stopte met het uitvoeren van zijn presidentiële verplichtingen. Hij had in de context van het geweld tussen de autoriteiten en betogers tijdens de Maidanprotesten Kiev verlaten. Janoekovitsj tekende een akkoord met de oppositie voor een overgangsperiode. Dat bepaalde dat er vervroegde verkiezingen zouden komen.

Hoe dan ook is de huidige Oekraïnese president, Volodimir Zelenski, niet aan de macht gekomen tijdens die revolutie in 2014, maar via presidentsverkiezingen in 2019. 

Er waren punten van kritiek, maar presidentsverkiezing respecteerde fundamentele vrijheden

De huidige Oekraïense president Zelenski is niet aan de macht gekomen via de opstand in 2014. Hij was toen nog niet politiek actief. De presidentiële verkiezingen van 2019 werden gemonitord door de OVSE, die in haar rapport punten van kritiek had op bijvoorbeeld de gebrekkige geheimhouding en ongeautoriseerde campagnedonaties, maar toch tot de conclusie kwam dat fundamentele vrijheden gerespecteerd werden en dat kandidaten vrij campagne hadden kunnen voeren. Zelenski won de verkiezingen in 2019 met 73% van de stemmen in de tweede ronde van de zittende president Porosjenko. 

De radicaal-rechtse Oekraïense partijen haalden ondanks een frontvorming bij de recentste parlementsverkiezingen 2,15% van de stemmen. Het land heeft wel problemen met radicale groeperingen die geweld gebruiken tegen de Roma, de LGBT-gemeenschap, feministen en mensenrechtenactivisten. Daarover schreven Human Rights Watch, Amnesty International, Front Line Defenders en Freedom House in 2018 een gezamenlijke brief naar het Oekraïens minister van Binnenlandse Zaken en de procureur-generaal.

Russisch is toegelaten in Oekraïne, maar wordt volgens Human Rights Watch onvoldoende beschermd

“Waar was iedereen toen het Oekraïense regime de Russische Oekraïeners hun basale mensenrechten ontnam: het spreken van Russisch werd verboden, het recht op pensioen verdween voor Russischtaligen en kinderen die Russisch spraken en Russische namen hadden waren niet meer welkom op school.”

De Oekraïense grondwet (Artikel 10) garandeert het recht om Russisch te spreken en de taal verder te ontwikkelen, maar zegt tegelijk dat Oekraïens de officiële taal is. Russisch is in de regel geen taal in het onderwijs.

Volgens Human Rights Watch wordt Russisch wel degelijk benadeeld. Volgens de wet moet het Oekraïens in de meeste aspecten van het publieke leven gebruikt worden. Kranten geregistreerd in Oekraïne moeten verplicht in het Oekraïens publiceren. Anderstalige publicaties moeten een Oekraïense versie hebben met dezelfde inhoud, hetzelfde volume en dezelfde drukmethode. Ook het aanbod van distributeurs moet minstens voor de helft Oekraïens zijn. Voor bepaalde minderheidstalen en officiële EU-talen zijn er uitzonderingen maar niet voor het Russisch. 

Op vlak van onderwijs heeft volgens de Oekraïense wet elke burger het recht op een opleiding in de officiële taal, namelijk het Oekraïens. Leden van nationale minderheden hebben het recht om hun minderheidstaal te studeren aan gemeentelijke instellingen voor algemeen secundair onderwijs of aan nationale culturele verenigingen.

Conclusies

Er is geen bewijs voor duizenden burgerdoden in de Donbassregio. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa registreerde aan beide kanten 1037 burgerslachtoffers, waarvan 177 overleden. Zelenski en zijn regering zijn verkozen in verkiezingen die van de OVSE kritiek kregen, maar die toch beoordeeld werd als vrij en met respect voor fundamentele rechten. De Oekraïnse wet garandeert het recht om Russisch te spreken, maar kan wel degelijk meer erkenning geven aan de taal in bijvoorbeeld het onderwijs.