Doe een ijsblokje in een glas, vul het met water tot aan de rand en laat het ijs smelten. Wanneer het ijs helemaal gesmolten is, loopt het glas niet over.  Dat komt doordat de dichtheid van ijs lager is dan die van water. IJs neemt dus een groter volume in dan water. Als ijs smelt, zal het ontdooide water minder plaats innemen dan in ijsvorm. Daarom zal het glas dus niet overlopen.  Datzelfde principe betekent écht dat een smeltende Noordpool niet zorgt voor een hogere zeespiegel. Maar is het dan niet erg dat de Noordpool smelt?

De vergelijking met de Noordpool klopt

Je zou het ijs op de Noordpool inderdaad kunnen zien als een gigantisch ijsblokje in de oceaan. De ijskap op de Noordpool ligt namelijk grotendeels op en in het water. En de vergelijking klopt ook écht: als het ijs op de Noordpool smelt, levert dat op zich geen hogere zeespiegel op. Dat zegt ook Philippe Huybrechts, hoogleraar in de klimatologie en glaciologie aan de Vrije Universiteit Brussel. “Net omdat de Noordpool grotendeels bestaat uit zeewater dat bevriest, zal het zeeniveau dus niet toenemen. Vergelijk het met een meer of een vijver die dichtvriest in de winter. Als dat ijs opnieuw smelt, zal er geen toename zijn van water.”

Klimaatsceptici gebruiken het argument van ijsblokje vaak om te stellen dat het afsmelten van het ijs op de polen helemaal geen probleem vormt en dat er dus helemaal geen bijzondere stijging van de zeespiegel zal komen. Maar dat is te kort door de bocht omdat er ook andere effecten zijn.

Landijs maakt wel een verschil

De vergelijking met het ijsblokje gaat eerst en vooral niet op voor de Zuidpool en Groenland. Daar ligt heel veel ijs wel op het land. Wanneer dat ijs smelt, komt er extra water in de oceanen. Daardoor zal de zeespiegel wel degelijk stijgen omdat het smeltwater van het land in de oceaan stroomt.

De Noordpool smelt écht.

De Noordpool wordt elke zomer een beetje kleiner en groeit in de winter weer een stukje aan. Dat wil niet zeggen dat de Noordpool zichzelf herstelt. Het zorgt ervoor dat het verdwijnen van de Noordpool langer duurt. Een studie van NASA toont aan dat sinds 1958 het ijs op de Noordpool ongeveer twee derde van zijn ijsdikte verloren heeft.

Een smeltende Noordpool heeft ook àndere effecten.

Onrechtstreeks zou een smeltende Noordpool wél kunnen leiden tot een stijgende zeespiegel. Het ijs op de Noordpool weerkaatst namelijk zonnestralen. Dat doet water veel minder. Water absorbeert zonnestralen en zet ze om in warmte, net zoals land. Als het ijs op de Noordpool smelt en dus het wateroppervlak groter wordt, zet dat wateroppervlak ook meer licht om in warmte. Dat zorgt dan weer voor meer opwarming. Door die opwarming kan dan opnieuw extra ijs smelten, bijvoorbeeld op de Zuidpool of Groenland. “In vaktermen wordt dit ook wel ‘positive feedback’ genoemd.” zegt glacioloog Philippe Huybrechts, “Door de smelt van de Arctische ijskap warmt de Noordelijke IJszee zelfs 2 maal sneller op dan de oceanen in de rest van de wereld. Dus het smelten van Arctische ijskap draagt niet zozeer bij tot de stijging van de zeespiegel, het rechtstreekse effect op zeeniveau is zelfs nul, maar het versterkt wel de opwarming van de aarde.”

Conclusie : een smeltende Noordpool is wél erg

Het smeltende ijs van de Noordpool zorgt op zichzelf niet voor een stijgende zeespiegel. Maar de onrechtstreekse effecten dragen wel bij tot verdere opwarming en die leidt dan weer wél tot een stijgende zeespiegel.