Het artikel van PAL NWS baseert zich op een parlementaire vraag van N-VA-Kamerlid Yoleen Van Camp. Van Camp vroeg namelijk bij de Federale Overheidsdienst Justitie om een berekening van de populatie illegale gevangenen in 2020. In een persbericht op de website van N-VA over die vraag staan die 30 procent en de raming van 159 miljoen euro.

Kamerlid Van Camp bezorgde het opgevraagde cijfermateriaal ook aan Factcheck.Vlaanderen. Ook de FOD Justitie bevestigt via woordvoerder Valerie Callebaut de parlementaire vraag en de geleverde gegevens.

30% van de gedetineerden zijn mensen zonder verblijfsrecht

Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) van de FOD Justitie berekende dat er vorig jaar dagelijks gemiddeld 10.382 (10.381,92) personen in de Belgische gevangenissen verbleven.

Onder die 10.382 mensen zaten gemiddeld 3.057 (3.056,86) “gedetineerden zonder verblijfsrecht”, de eigenlijke benaming voor illegale gedetineerden. En 3.057 komt ongeveer overeen met 30 procent (29,4%) van 10.382. De bewering over het aandeel gevangenen zonder verblijfsrecht klopt dus.

Gedetineerden zonder verblijfsrecht vormen al jaren een politiek aandachtspunt. Volgens een studie van de VUB uit 2017 zette het beleid het afgelopen decennium vooral in op pogingen om hun repatriëring sneller te laten verlopen. De Vreemdelingenwet stelt namelijk dat wie geen verblijfsvergunning bezit het land moeten verlaten.

Alleen gaat dat niet altijd zo simpel. Zo moet België kunnen bewijzen wat de identiteit en de nationaliteit van de gedetineerde in kwestie is, voor een uitwijzing kan worden opgestart. Landen moeten namelijk alleen hun eigen burgers terugnemen. Soms ontbreken zulke identiteitsdocumenten en dan moet de Dienst Vreemdelingenzaken de ambassade van het land van herkomst inschakelen.

Die landen gebruiken ook verschillende identificatieprocedures, wat de zaken er niet gemakkelijker op maken. Daarnaast moet het land ook de overdracht goedkeuren. In sommige akkoorden moet ook de gedetineerde zelf akkoord gaan met de overplaatsing uit België. Dat zijn allemaal factoren die een vlotte repatriëring kunnen belemmeren.

Kostprijs van 159 miljoen volgens cijfers DG EPI

Het DG EPI raamde ook een dagprijs per gedetineerde. De kost van de penitentiaire inrichtingen bedroeg 541.116.340,75 euro voor 2020. Als we dat bedrag delen door gemiddeld 10.382 gevangenen en 366 dagen, komen we uit op een dagprijs van 142,41 euro.

Met die dagprijs kunnen we ook het aandeel van de kosten berekenen voor de 30 procent illegale gevangenen. Door 142,41 te vermenigvuldigen met 3.057, het aantal gedetineerden zonder verblijfsrecht, en 366 dagen krijgen we een bedrag van 159.337.137,42 euro. Dat komt met andere woorden overeen met de som die PAL NWS en N-VA-politica Yoleen Van Camp vermelden.

Infrastructuurkosten van gevangenissen niet meegerekend

Op het eerste gezicht lijkt de becijfering dus te kloppen. Alleen gaat het hier enkel om de bestedingen waar de FOD Justitie zicht op heeft. Het jaartotaal van 541.116.340,75 euro omvat de volgende kosten:

• Personeel: 434.859.354,53 euro
• Werkingskosten: 27.545.106,50 euro
• Voeding en onderhoud: 17.429.927,27 euro
• Medische en psychologische zorg: 45.739.020,70 euro
• Nieuwe gevangenissen (zonder personeel): 13.720.000,00 euro
• Transitiehuizen: 1.822.931,75 euro

Om het volledige financiële plaatje te kunnen berekenen, moeten ook de infrastructuurkosten voor het onderhoud van de gevangenissen erbij komen. Die verantwoordelijkheid ligt alleen bij de Regie der Gebouwen. Met die onderhoudsuitgaven erbij komt de totale kost vermoedelijk hoger te liggen dan 159 miljoen euro.

Gedetineerden leveren ook staatsinkomsten

Gedetineerden kosten ook niet alleen maar geld. Via gevangenisarbeid waarbij gevangenen voor externe werkgevers en bedrijven werken, ontvangt de staat ook inkomsten. Die vloeien voor een deel terug naar de gevangenissen door welzijnsprojecten en een ander deel gaat naar de schatkist.

Cellmade is de dienst van de FOD Justitie die gevangenisarbeid met externe bedrijven beheert. Volgens Valerie Callebaut, woordvoerder bij FOD Justitie, boekte Cellmade een winst van 2.125.466,39 euro in 2020. Dat is een beperkt bedrag naast het volledige kostenplaatje, maar toch een factor die meespeelt om een volledig zicht op de onkosten te kunnen krijgen.

Conclusie: illegale gedetineerden vormen 30 procent van de gevangenisbevolking en kosten vermoedelijk meer dan 159 miljoen euro

Volgens cijfers van de FOD Justitie telden de Belgische gevangenissen vorig jaar gemiddeld 3.057 illegale gevangenen. Op een gemiddelde van 10.382 gedetineerden gaat dat om ongeveer 30 procent van de totale gevangenispopulatie.

Het bedrag van 159 miljoen euro dat circuleerde, is het resultaat van een onvolledige berekening. In de kostenraming van de FOD Justitie ontbreken nog de infrastructuurkosten, die onder de verantwoordelijkheid van de Regie der Gebouwen vallen. Ook inkomsten uit gevangenisarbeid zouden van het totaal afgetrokken kunnen worden. De kosten hangen dus af van welke gegevens de becijfering bevat, maar in combinatie met de infrastructuurkosten gaat het waarschijnlijk om meer dan 159 miljoen euro.