Hebben strengere wapenwetten eigenlijk wel effect? Op maandag 5 augustus postte Dries Van Langenhove onderstaande tweet. De strekking ervan is dat strengere wapenwetten niets uithalen. Het is onduidelijk wat in de tweet precies bedoeld wordt met “gevaarlijker”. Maar omdat de tweet verscheen naar aanleiding van de massaschietpartijen in de Amerikaanse steden El Paso en Dayton in het weekend van 3 en 4 augustus 2019, vult deze factcheck “gevaarlijker” in als “gebeuren er meer massaschietpartijen”. Anders dan de tweet suggereert, blijkt uit onderzoek dat strengere wapenwetten wel degelijk zorgen voor minder massaschietpartijen.

Wat is een massaschietpartij ?

Er zijn verschillende definities van wat nu juist een mass shooting of massaschietpartij is.  Voor deze factcheck hanteren we de veel geciteerde definitie gebruikt door de Federal Bureau of Investigation (FBI): “Een massaschietpartij is een enkele aanval op een openbare plaats waarbij vier of meer slachtoffers zijn omgekomen, de dader niet meegerekend.”

114 massaschietpartijen sinds 1982

Het Amerikaanse progressieve tijdschrift Mother Jones begon in 2012 met een open source-databank die massaschietpartijen in de VS documenteert. De databank gaat terug tot 1982 en wordt regelmatig aangevuld. Na het weekend van 3 en 4 augustus 2019 stond de teller op (minstens) 114 massaschietpartijen. Mother Jones gebruikt voor haar databank dezelfde definitie van een massaschietpartij als de FBI, alleen is ze nog strikter en worden schietpartijen die het gevolg zijn van misdaden zoals gewapende overvallen of bendegeweld niet in de databank opgenomen.

Massaschietpartijen vaak met legale wapens

Meer dan 75% van de wapens gebruikt bij de massaschietpartijen in de Mother Jones-databank zijn legaal verkregen. Volgens de Amerikaanse onafhankelijke denktank RAND Corporation zijn nogal wat maatregelen om wapens aan banden te leggen er vooral op gericht om schietpartijen zoals in El Paso en Dayton te voorkomen, waarbij de gebruikte wapens legaal waren verkregen en bovendien militair van aard waren.

Het bendegeweld in steden zoals bijvoorbeeld Chicago heeft een heel ander profiel dan massaschietpartijen. Wapenwetten om massaschietpartijen tegen te gaan zouden volgens de Rand Cooperation mogelijk minder effect hebben op het bendegeweld in steden als Chicago. De wapens die hier gebruikt worden zijn namelijk meestal illegaal verkregen.

https://www.nytimes.com/2019/08/05/us/chicago-violence-guns.html

https://www.nytimes.com/interactive/2019/08/05/us/gun-laws-el-paso-dayton-shootings.html

Strenge wapenwetten: gemiddeld minder massaschietpartijen

Maar recent nog publiceerde een Amerikaans onderzoeker aan de Columbia-universiteit een onderzoek over het verband tussen de staten, hun wapenwetten en het aantal massaschietpartijen in deze staten. In tegenstelling tot de databank van Mother Jones werden schietpartijen in de context van conventionele misdaad, zoals bijvoorbeeld bendegeweld, wel in het onderzoek opgenomen. Uit cijfers van de FBI berekende het onderzoek het jaarlijkse percentage massaschietpartijen in elke staat voor de jaren 1998 tot en met 2015. De staten kregen op basis van hun vuurwapenwetten ook een score van 0 (restrictief) tot 100 (permissief). De vergelijkende studie toonde aan dat, voor de meeste jaren, staten met strenge wapenwetten gemiddeld minder massaschietpartijen hadden dan het merendeel van de staten met vrijere wapenwetten.

Groeiende kloof tussen staten met strenge en minder strenge wapenwetten

Vanaf 2010 begon de kloof tussen de staten met strenge wapenwetten en staten met vrijere wapenwetten zelfs te groeien, met een daling van het aantal massaschietpartijen in staten met strenge wapenwetgeving en een stijging in staten met een vrijere wapenwetgeving. Er is ook sprake van een statistisch significant verband tussen het aantal wapenbezitters in een staat en het aantal massaschietpartijen. Daarnaast verwijst de onderzoeker ook naar eerdere studies die aantonen dat staten met lossere wapenwetten procentueel meer moorden en zelfmoorden met vuurwapens hebben.

Conclusie

In zijn  tweet zegt Dries Van Langenhove dat steden en staten in Amerika met “beperkingen” op de “wapengekte” veel gevaarlijker zijn dan die met vrijere wapenwetten. Aangezien “gevaarlijker” moeilijk  te definiëren valt, en de massaschietpartijen in El Paso en Dayton de aanleiding vormden voor de tweet, ging deze factcheck specifiek in op massaschietpartijen. De centrale vraag was dan ook: Hebben steden en staten met strengere wapenwetten meer massaschietpartijen dan die met vrijere wapenwetten?

Het hierboven aangehaalde onderzoek toonde aan dat voor de jaren 1998-2015 staten met strenge wapenwetten gemiddeld minder massaschietpartijen hadden dan het merendeel van de staten met vrijere wapenwetten. Vanaf 2010 begon de kloof zelfs te groeien, met een daling van het aantal massaschietpartijen in staten met strenge wapenwetgeving en een stijging in staten met een vrijere wapenwetgeving. Bovendien zien we dat meer dan 75% van de gebruikte wapens in massaschietpartijen zoals El Paso en Dayton op een legale wijze zijn verkregen.

De stelling dat strengere wapenwetten geen impact hebben op het “gevaar” is onwaar in de zin dat door strengere wapenwetten de kans op massaschietpartijen wel degelijk lijkt te verminderen.