Wanneer mogen grootouders wel op hun kleinkinderen passen, en wanneer wordt dat afgeraden? Op sociale media circuleren verschillende hulpschema’s, maar er heerst onduidelijkheid over. Factcheck.Vlaanderen zocht het uit.
Update 17 mei 2020: Sinds 17 mei is er een nieuwe versoepeling van de maatregel. Vlaams Minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) kondigde via Twitter aan dat grootouders voortaan zonder problemen op hun kleinkinderen kunnen passen als ze jonger zijn dan 65 jaar, in goede gezondheid zijn en als hun kleinkinderen behoren tot de bubbel van 4 bezoekers die zij als gezin mogen uitkozen, of als hun kleinkinderen in hetzelfde huis wonen als zijzelf.
Op Facebook en Twitter circuleert een schema met betrekking tot kinderopvang door grootouders tijdens de coronacrisis, waarin staat dat grootouders op hun kleinkinderen kunnen letten als ze aan drie voorwaarden voldoen:
In een bericht vraagt een Twittergebruiker of het van een officiële bron afkomstig is en of de weergegeven informatie correct is of niet. De lay-out zou lijken op eerdere officiële communicatie rond de coronamaatregelen, maar de Twittergebruiker is daar niet helemaal zeker van. Het schema is namelijk niet meteen terug te vinden op www.info-coronavirus.be, de website waarop de overheid communiceert en informeert over de coronamaatregelen.
Het schema verscheen inderdaad ook op officiële overheidskanalen op sociale media. De federale overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu deelde de afbeelding op haar Twitter- en Facebookpagina op 15 maart.
Uit de reacties op de afbeeldingen blijken vele Twitter- en Facebookgebruikers zich rond eind april/begin mei af te vragen of het schema nog steeds geldig is. Dat blijkt alvast wel uit een antwoord van de FOD, op 29 april op Facebook. Gezonde grootouders jonger dan 65 jaar kunnen dus op hun kleinkinderen letten “indien je over geen andere opvang beschikt”.
Ook de Vlaamse Ouderenraad, het advies- en inspraakorgaan van ouderen bij de Vlaamse regering, gebruikt op haar website hetzelfde schema als van de FOD Volksgezondheid.
Er blijkt daarnaast nog een variant van het kinderopvangschema van de FOD Volksgezondheid in omloop op de sociale media, één waarbij de vraag “Ik ben jonger dan 65 jaar en werk niet met oudere personen” vervangen is door “Bent u mantelzorger voor hoogbejaarden of mensen met een zwakke gezondheid?”. Beide gaan over een aspect van zorg voor andere risicogroepen, maar in het eerste schema gaat het over de zorg voor bejaarden in een professionele context, het tweede over de zorg voor bejaarden in een privécontext.
Verder is er ook een subtiel verschil in de leeftijdsgrens: het eerste schema focust vooral op de voorwaarden voor kinderopvang door grootouders die “jonger dan 65” zijn, terwijl het alle kinderopvang voor grootouders die “ouder dan 65” zijn, afraadt. In het tweede schema worden grootouders jonger dan 65 niet vermeld, enkel grootouders “ouder dan 65” wordt alle kinderopvang afgeraden. Als je dus exact 65 jaar bent, dan behoor je in het eerste schema dus niet meer tot de groep die met voorwaarden wel op de kinderen kan passen. In het tweede schema mag dat daarentegen als 65-jarige nog wel. Een Twittergebruiker vroeg aan de FOD Volksgezondheid of het tweede schema correcte informatie bevat, maar een antwoord bleef uit.
Toch blijkt ook dit tweede schema van een officiële overheidsbron afkomstig te zijn, ditmaal van een Vlaamse overheidsinstantie. De informatie komt van Kind en Gezin, die het op 15 maart als een eigen schema verspreidt op zijn Twitter- en Facebookaccount. Het schema komt ook terug op de website van het Vlaams overheidsagentschap Opgroeien, waaronder Kind en Gezin valt. Daar wordt viroloog professor dr. Marc Van Ranst (KU Leuven) vermeld als bron. Het schema van Kind en Gezin ziet er qua kleuren en opmaak anders uit, maar ze bevatten wel degelijk dezelfde vragen in dezelfde structuur.
Op de website wordt bevestigd dat “grootouders die niet tot de risicogroep (minder dan 65 jaar en zonder ernstige medische aandoening) behoren” wel kinderen kunnen opvangen. Kortom: het tweede schema laat ruimte voor interpretatie voor 65-jarigen, maar dat sluit bijkomende informatie op de website opnieuw uit.
Op de informatiewebsite over het coronavirus van de federale overheid is het schema niet te vinden. Wel wordt er aanbevolen om contact te vermijden tussen kinderen en risicogroepen zoals oudere mensen, de grootouders (FAQ: “Lopen kinderen meer kans om besmet te worden?”). Hoewel kinderen zelf weinig risico lopen om ziek te worden door het coronavirus, kunnen ze er wel mee besmet raken, en geven ze het virus gemakkelijk door – ook zonder zelf ziektesymptomen te vertonen.
Naast mensen ouder dan 65 jaar, zijn er volgens de infowebsite (FAQ: “Welke personen lopen meer risico?”) ook nog de volgende risicogroepen waarmee je rekening dient te houden: personen die lijden aan diabetes, personen met hart-, long- of nieraandoeningen en personen met een verzwakt immuunsysteem.
We namen op 4 mei telefonisch contact op met de infolijn (0032 800 14 689) van de federale overheid, die ons bevestigde dat de beide schema’s nog steeds correcte informatie bevatten. Het blijft momenteel ten zeerste afgeraden dat grootouders hun kleinkinderen opvangen. Enkel als er geen noodopvang voorzien is op school, in de crèche, of thuis, kunnen ouders aan de grootouders vragen om opvang te voorzien. Maar de infolijn benadrukt dat het daarbij belangrijk is dat opvang door de grootouders slechts als laatste optie overwogen wordt, en dat de grootouders zich comfortabel voelen bij het gezondheidsrisico dat ze zo nemen.
Gelden de twee schema’s sinds de recente Nationale Veiligheidsraad van 6 mei nog altijd? De Nationale Veiligheidsraad kondigde een versoepeling van de coronamaatregelen aan, waarbij elk gezin vanaf 10 mei vier bezoekers mag ontvangen, hoewel het belangrijk blijft fysieke afstand te houden. Velen vroegen zich af of de nieuwe regel impliceert dat grootouders hun kleinkinderen opnieuw kunnen opvangen.
Het antwoord is neen. Het wordt nog steeds afgeraden. VRT NWS stelde de vraag op 6 mei aan federaal minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) en viroloog en adviseur van de regering professor dr. Erika Vlieghe (UA). Beiden stelden dat babysitten nog niet kan, maar een kort bezoek zal vanaf zondag 10 mei wel mogelijk zijn. Kinderopvang zou de grootouders namelijk intensiever en langer blootstellen aan een gezondheidsrisico dan een kort bezoek zonder of met beperkt fysiek contact.
Tenslotte herhaalde Marc Van Ranst op 6 mei in het programma Vandaag (vanaf 14:40) dat de restricties niet gelden voor “jongere” grootouders onder 65 jaar.
Het blijft voorlopig dus afgeraden voor grootouders van 65 jaar of ouder om hun kleinkinderen op te vangen. Ook grootouders die jonger zijn dan 65 jaar, maar die zelf niet in een goede gezondheid verkeren of in een professionele of privécontext bejaarden en andere risicopatiënten verzorgen, worden afgeraden om hun kleinkinderen op te vangen.
Om het met een voorbeeld te stellen: een grootouder van 64 die in goede gezondheid verkeert, kan zijn of haar kleinkinderen zonder probleem opvangen, maar dat wordt wel afgeraden bij een leeftijdsgenoot die hartpatiënt is.
Er heerste twijfel over de echtheid van de schema’s. Zowel federale als Vlaamse overheidsinstanties deelden een eigen variant op het schema. De schema’s die via de socialemediakanalen van de FOD verspreid worden, zijn niet terug te vinden op de algemene informatiewebsite www.info-coronavirus.be, maar de schema’s zijn wel degelijk van officiële bronnen afkomstig. De schema’s blijven voorlopig gelden, ook na 10 mei.