Een video op Instagram stelt dat CO₂ - koolstofdioxide - voeding voor planten is en er dus geen klimaatprobleem is. Bovendien zou 'maar' 0,04% van de atmosfeer uit CO₂ bestaan. De video komt van de Britse politicus Richard Tice van de partij UK Reform.

Zonder CO₂ kunnen planten niet groeien

Koolstofdioxide is een belangrijk broeikasgas, dat afkomstig is van de winning en verbranding van fossiele brandstoffen (zoals steenkool, olie en aardgas), van bosbranden en natuurlijke processen zoals vulkanische uitbarstingen. CO₂ kan gezien worden als voeding voor planten. Samen met water en zonlicht kunnen planten zo suikers aanmaken die ze nodig hebben om te groeien. Gedurende dit proces, ook bekend als fotosynthese, wordt zuurstof vrijgegeven.

Momenteel wordt ongeveer een derde (dit varieert jaarlijks) van de koolstofuitstoot door de mens op land opgeslagen in bomen, andere planten en de bodem. Wanneer planten CO₂ opnemen, blijft er namelijk een deel van die koolstof in de planten zelf, terwijl een ander deel naar de bodem wordt getransporteerd waar de planten in groeien.

Meer CO₂ in de atmosfeer stimuleert het fotosyntheseproces

Planten, bomen en bodem zouden sinds 1960 steeds meer CO₂ opgenomen hebben, onder andere omdat een hoger CO₂-niveau meer fotosynthese mogelijk maakt. Dit wordt het CO₂-bemestings effect genoemd. Wanneer het CO₂-gehalte in de lucht stijgt, wordt ook het fotosyntheseproces bij de meeste planten gestimuleerd.

Uit bevindingen van NASA kunnen we zien dat er de afgelopen jaren een aanzienlijke toename van vergroening is over de hele wereld. Zij geven echter wel aan dat het onduidelijk is of de verklaring ligt in een opwarmende planeet, de verhoogde CO2-concentratie in de atmosfeer, een natter klimaat, of misschien een combinatie van de drie waardoor er meer planten groeien.

Planten nemen steeds meer CO₂ op, maar hebben meer nodig om te groeien

Over het algemeen zijn er vier primaire factoren te onderscheiden die de groei van planten kunnen beïnvloeden: zonlicht, water, temperatuur en voedingsstoffen, waaronder CO₂, stikstof en fosfor. Zolang niets anders, zoals watertekort, de groei van planten beperkt, kunnen planten nog groeien als de koolstofdioxide in de atmosfeer nog toeneemt.

factcheck.vlaanderen nam contact op met professor Pieter De Frenne, bio-ingenieur aan de UGent en gespecialiseerd in planten en klimaatverandering. Hij geeft aan dat de groei van planten op een bepaald moment een verzadigingspunt bereikt waarbij de fotosynthese niet verder stijgt, ook al blijft de CO₂ concentratie stijgen. Dit verzadigingspunt is afhankelijk van bijvoorbeeld de plantensoort en de temperatuur.

Hoewel er geen direct negatief effect is van CO₂ op de groei van planten, kunnen andere milieuproblemen de groei van planten wel beperken. “Uitsluitend kijken naar het effect van CO₂-bemesting is een grote oversimplificatie, want we kunnen een stijgende CO₂-gehalte niet loskoppelen van andere effecten”, stelt De Frenne. “De opwarming van de aarde, door te veel CO₂ in de atmosfeer, zal bijdragen aan toenemende waterschaarste, onstabiele weersomstandigheden, stijgende zeespiegel en afnemende biodiversiteit. Die op hun beurt een invloed zullen hebben op de groei van planten.”

Hoe CO₂ tot opwarming leidt

Een broeikasgas zoals koolstofdioxide is een gas dat de warmte op aarde vasthoudt. Het effect van broeikasgassen kun je vergelijken met glas in een serre: ze absorberen de warmte van de zon die van het aardoppervlak afstraalt, houden die vast in de atmosfeer en voorkomen dat die naar de ruimte ontsnapt.

Broeikasgassen komen ook van nature voor in de atmosfeer door bosbranden of vulkanische uitbarstingen. Sinds het begin van de Industriële tijd hebben menselijke activiteiten zoals de verbranding van fossiele brandstoffen er echter voor gezorgd dat de CO₂-uitstoot met 50% gestegen is. Dit zorgt ervoor dat het broeikaseffect in de atmosfeer wordt versterkt. Meer warmte wordt vastgehouden, waardoor de temperatuur op aarde stijgt.

Er is 0,04% CO₂ in de atmosfeer, dat is 50% meer dan 200 jaar geleden

Volgens de laatste metingen van november 2023 zou er momenteel 420 ppm (delen per miljoen) koolstofdioxide in de atmosfeer zijn. Wat overeenkomt met 0,04%. Dit lijkt een laag cijfer, maar het is een stijging van 50% sinds het begin van de industriële revolutie. Onderstaande grafiek toont het verloop van de atmosferische CO₂-niveaus gemeten door NOAA bij Mauna Loa Observatory, Hawaï, sinds 1958 aan.

Bron: Climate NASA.

"Delen per miljoen" verwijst naar het aantal koolstofdioxidemoleculen per miljoen moleculen droge lucht. De metingen zijn afkomstig van de middentroposfeer, dat is de laag van de atmosfeer van de aarde die zich van 8 tot 12 kilometer boven de grond bevindt.

De jaarlijkse stijging en daling van CO₂-niveau is een gevolg van de seizoensgebonden fotosynthese. In de lente komen planten tot leven en nemen ze koolstofdioxide op om te kunnen groeien. In de herfst ontbinden veel planten waardoor er CO₂ vrijkomt in de atmosfeer.

Besluit

CO₂ is een voedingstof voor planten. Zonder CO₂, samen met andere factoren zoals zonlicht en water, kunnen ze niet groeien. Een stijgend CO₂-niveau zorgt voor meer fotosynthese of groei bij planten, tot een zeker verzadigingspunt bereikt wordt. Anderzijds leidt meer koolstofdioxide in de atmosfeer tot opwarming van de aarde, wat zal bijdragen aan toenemende waterschaarste, onstabiele weersomstandigheden, stijgende zeespiegel en afnemende biodiversiteit. Deze effecten beïnvloeden op hun beurt weer de groei van planten.