Op sociale media gaan berichten rond waarin beweerd wordt dat soldaten van het Israëlische leger explosieven gebruiken die eruitzien als voedselblikken. Een lezer vroeg aan factcheck.vlaanderen of de berichten kloppen.

De accounts op sociale media claimen dat het Israëlische leger op die manier misbruik maakt van de wanhopige situatie in Gaza, waar op dit moment veel mensen honger lijden. Als bewijs wordt een video gebruikt waarin verschillende metalen cilinders te zien zijn die werden teruggevonden bij een Israëlische aanval.

De video gaat onder meer rond op Instagram, maar ook verschillende accounts op X pikten de beelden inmiddels op. Zo werd de video verder verspreid door het populaire account Times of Gaza en het Palestijnse jongerenpersbureau Quds News Network.

Screenshot van de video op Instagram.

Ook Middle East Monitor (MEMO), een non-profitorganisatie die zich toelegt op het Israëlisch-Palestijns conflict, publiceerde een artikel met als titel “Explosive food cans left behind for Gaza’s civilians by Israeli forces”.

Journalist uit Gaza postte originele video

De originele video werd gemaakt door Muthanna Al-Najjar, een journalist uit Gaza. Dat blijkt uit een bericht dat Al Jazeera Egypt postte op 23 januari op Facebook. Daarin wijst het Egyptische mediabedrijf de originele video toe aan het Instagram account van Al-Najjar.

Al-Najjar deelde de video op 22 januari met als bijschrift: “The explosives engineering police in the Gaza Strip found iron cans in the form of a meat can topped with a key that were found inside schools entered by the Israeli occupation army, and the police noted that they were small mines containing a detonator, after examining them. It warned citizens not to tamper with it and report it immediately.”

Metalen blik was aangeduid als “fuze mine”

Op de originele video van de video is te zien dat op een van de blikken het label “fuze mine” (mijnontsteker) is aangebracht. Dat wordt in beeld gebracht aan het begin van het filmpje. Verder bevat het blik geen labels die suggereren dat het voedsel zou bevatten. Dat werd ook bevestigd door factchecks van AAP en PolitiFact.

Screenshot van de video op Instagram.

In de beelden die rondgaan op sociale media is het eerste deel van de originele video vaak niet te zien. Het deel van de video dat duidelijk maakt dat een van de blikken was aangeduid als “fuze mine” werd er dus uitgeknipt.

Metalen blik dient als opslagcontainer voor M603 ontsteker

Hadj Boudani is adviseur bij de Franse explosievenopruimingsdienst en vertelde in een interview aan France 24 dat deze soort metalen blikken dienen als opslag voor M603-ontstekers en de kans groot is dat het hier om een dergelijke opslagcontainer gaat.

In een factcheck van LogicallyFacts legt Stein Helge Kingsrød dan weer uit dat deze ontsteker ontworpen is om antivoertuigmijnen tot ontploffing te brengen en door een zwaar voertuig naar beneden moet worden gedrukt om te worden ontstoken. Stein Helge Kingsrød is majoor bij het Noorse leger en hoofddocent aan de Norwegian Defence University College.

Opslagcontainer ontploft niet automatisch na opening

Volgens verschillende militaire experten zijn deze soort blikken alvast niet ontworpen om automatisch te ontploffen wanneer ze geopend worden. Hadj Boudani legt uit dat deze blikken dienen als buitenlaag om de lont die vanbinnen zit te beschermen. Volgens hem zal het louter openen van zo’n blik geen explosie veroorzaken. Dat vertelde hij aan France 24.

Die uitleg wordt ook bevestigd door Mark Schwartz, een ex-luitenant-generaal van het Amerikaanse leger. In een interview met PolitiFact zei hij dat de ontsteker pas geactiveerd wordt wanneer veel gewicht en druk worden uitgeoefend. Volgens hem is het onwaarschijnlijk dat iemand gewond is geraakt door het openen van deze opslagcontainer.

Mark Hiznay is expert wapentechnologie bij Human Rights Watch en voegt aan PolitiFact nog toe dat het ontploffen van de ontsteker een bewuste handeling van een persoon vergt, bijvoorbeeld het verwijderen van de veiligheidsclip aan de lont.

Conclusie

De metalen cilinders die te zien zijn op de beelden die rondgaan op sociale media zijn hoogstwaarschijnlijk opslagcontainers voor mijnontstekers. Deze ontstekers zijn bedoeld om landmijnen tot ontploffing te brengen en hebben veel gewicht en druk nodig om te ontploffen. Het louter openen van zo’n blik leidt in principe niet tot een explosie. De opslagcontainers in kwestie waren bovendien aangeduid met het label “fuze mine” (mijnontsteker). Er is dus geen bewijs dat het Israelisch leger explosieven gebruikt die vermomd zijn als voedselblikken.